[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dobra przez nas wyprodukowane. Dzięki obiegowi pieniężnemu obszar gospodarczy
staje się jednolitem gospodarstwem. Za pośrednictwem całości życia
gospodarczego każdy wytwarza dla każdego. W dziedzinie gospodarczej mamy do
czynienia wyłącznie z wartościami towarów. W tej dziedzinie charakteru towaru
nabierają również świadczenia, powstające w dziedzinie duchowej tudzież w
dziedzinie państwowej. Zwiadczenia, których nauczyciel udziela swym uczniom, są
dla obiegu gospodarczego towarem. Nauczycielowi nie płaci się za jego zdolności
indywidualne, podobnie jak nie płaci się robotnikowi za siłę, użytą do pracy. Obaj
mogą otrzymywać wynagrodzenie jedynie za to, co pochodzi od nich i w obiegu
gospodarczym staje się towarem. Jak musi działać swobodna, inicjatywa oraz
prawo, aby powstał towar, leży to poza obrębem obiegu gospodarczego tak samo,
jak oddziaływanie sił przyrody na plony zboża przy zbiorach obfitych czy skąpych.
Zarówno organizacja duchowa, jak i państwo są z punktu widzenia swych świadczeń
producentami towarów. Tylko, że to, co one produkują, w ich własnych dziedzinach
nie jest towarem; staje się nim dopiero wówczas, gdy dostaje się do obiegu
gospodarczego. Organizacje te nie gospodarują we własnych dziedzinach, lecz ich
świadczeniami rozporządza kierownictwo organizacji gospodarczej.
Wartość czysto-gospodarcza danego towaru (lub usługi), o ile wyraża się ona w
pieniądzach jako jej równoważniku, zależeć będzie od celowości zarządzeń
organizacji gospodarczej. Od działalności jej zarządu uzależnione będą wyniki
gospodarcze opierajÄ…ce siÄ™ na podstawach prawnej i duchowej, wytworzonych przez
oba tamte człony organizmu społecznego. Wówczas wartość pieniężna towaru
będzie wyrazem tego, że w aparacie gospodarczym organizmu społecznego
wyprodukowano ten towar w ilości, odpowiadającej potrzebom. O ile założenia
przedstawione w tej pracy urzeczywistniÄ… siÄ™, to w organizmie gospodarczym
decydującym stanie się nie impuls, dążący wyłącznie do powiększania produkcji
gwoli gromadzenia bogactw, lecz wytwarzanie stosować się będzie do potrzeb
ludzkich, dzięki współpracy zrzeszeń spółdzielczych, które powstaną i łączyć się
będą ze sobą w przeróżny sposób. Skutkiem tego wytworzy się w organizmie
społecznym odpowiadający tym potrzebom stosunek pomiędzy wartością pieniężną
a urzÄ…dzeniami produkcyjnemi.
Pieniądz w zdrowym organizmie społecznym będzie istotnie tylko miernikiem
wartości. Poza każdą bowiem monetą, czy banknotem ukrywa się świadczenie w
postaci towaru, wzamian którego dojść można jedynie do otrzymania pieniądza. Z
samej istoty takich stosunków staną się konieczne urządzenia, które pozbawiać
będą pieniądze wartości dla ich posiadacza z chwilą, w której utracą one wyżej
wymieniony charakter. Na urządzenia tego rodzaju już poprzednio zwróciliśmy
uwagę. Pieniądze po pewnym określonym czasie przechodzić będą w odpowiedniej
formie ma rzecz ogółu. Aby zaś pieniądze, które nie są zatrudnione w wytwórczości,
nie były przetrzymywane przez ich posiadaczy drogą obchodzenia zarządzeń
organizacji gospodarczej, wskazaniem będzie przeprowadzać od czasu do czasu
nowe bicie monet, albo nową emisję banknotów. Z takiego układu stosunków
bezwątpienia wyniknie między innemi również i to, że oprocentowanie kapitału
będzie z biegiem lat stale się zmniejszało. Pieniądz podlegać będzie zużyciu tak
samo, jak zużywają się towary. Jednak takie zarządzenie będzie całkowicie
usprawiedliwione.
Procenty od procentów nie będą dopuszczalne. Kto złożył oszczędności,
musiał wprawdzie wykonać jakąś pracę, uprawniającą go do żądania w przyszłości
pewnego równoważnika w towarach tak, jak jego terazniejsze świadczenia dają mu
prawo do wymiany na inne równoważne świadczenia. Jednak roszczenia takie mogą
być uznane tylko do pewnych granic. Albowiem uprawnienia, pochodzące z
przeszłości, można zaspakajać jedynie świadczeniami pracy terazniejszej.
Roszczeniom tego rodzaju nie wolno stać się środkiem przemocy gospodarczej.
Urzeczywistnienie powyższych założeń postawi sprawę walutową na zdrowych
podstawach. Niezależnie bowiem od tego, jak skutkiem innych warunków kształtuje
się forma pieniądza: waluta w rękach kierownictwa całego organizmu
gospodarczego stanie się rozsądnem narzędziem obrotu. Państwo nie rozwiąże
nigdy sprawy walutowej w sposób zadowalający zapomocą ustaw. Państwa
współczesne zdołają sprawę tę rozwiązać dopiero wówczas, gdy same zrezygnują z
jej rozwiązania i przekażą ją wyodrębnionemu organizmowi gospodarczemu.
Ï% Ï% Ï%
Wiele się rozprawia o nowoczesnym podziale pracy, o jego wpływie na
ekonomję czasu, podniesienie jakości towarów, ich wymianę i t. p., ale mało zwraca
się uwagi na wpływ, jaki podział pracy wywarł na stosunek poszczególnego
człowieka do wytworu jego pracy. Kto pracuje w społeczeństwie, opartem na
podziale pracy, ten właściwie nigdy sam nie zdobywa dla siebie środków do życia,
ale je otrzymuje dzięki pracy ogółu ludzi, czynnych w organizmie społecznym.
Krawiec, który sporządził ubranie dla własnego użytku, znajduje się doń w całkiem
innym stosunku, niż człowiek pierwotny, który sam dla siebie wytwarza wszystko,
czego potrzebuje. Krawiec szyje dla siebie ubranie w tym celu, aby móc robić
ubrania dla innych. Wartość, jaką jego własne ubranie dlań przedstawia, zależy w
zupełności od świadczeń na jego korzyść innych ludzi. Ubranie jest dla niego
właściwie środkiem produkcji. Niejeden powie, że są to tylko finezje pojęciowe. O ile
jednak zwróci uwagę na kształtowanie się wartości towarów w obiegu
gospodarczym, nie będzie mógł myśleć w ten sposób. Zrozumie bowiem wówczas,
że w organizmie gospodarczym, opartym na podziale pracy, niepodobieństwem jest
pracować dla siebie. Każdy z nas może pracować tylko dla innych, wszyscy zaś ci
inni - dla każdego z nas. Tak samo jak niepodobna samego siebie zjeść, nie można
również pracować samemu dla siebie. Ale można tworzyć urządzenia, które przeczą
istocie podziału pracy. Dzieje się to wówczas, gdy wytwarzanie dóbr skierowane jest
wyłącznie w celu przekazywania na własność prywatną poszczególnym jednostkom
rezultatów ich działalności, które przecież zawdzięczają one wyłącznie stanowisku,
jakie zajmują w organizmie społecznym. Podział pracy wymaga takiej organizacji
społeczeństwa, aby każdy żył w niem zgodnie z ogólnemi warunkami tego
organizmu jako całości. Podział pracy zatem wyłącza gospodarczo egoizm. Jeżeli
pomimo to egoizm utrzymuje się w postaci przywilejów klasowych itp., powoduje to
stan pod względem społecznym nie do zniesienia, co musi doprowadzać do
wstrząsów. W takich stosunkach żyjemy dzisiaj. Niejednemu wyda się, być może,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]